استان ها

استان بوشهر از نظر موقعیت جغرافیایی از دو بخش «جلگه ای» و «کوهستانی» تشکیل شده است. بخش «جلگه ای» این استان در امتداد خلیج فارس قرار دارد و هرچه از سمت شمال و شمال غربی به طرف جنوب و جنوب شرقی پیش رویم بر عرض جلگه ای آن افزوده می شود و اما بخش «کوهستانی» استان که در شمال و شرق آن واقع شده، از دو رشته کوه «‌گچ ترش» و «نوکند» تشکیل شده که در سراسر طول استان به موازات هم امتداد یافته اند و در حقیقت دنباله «رشته کوه های زاگرس»‌ هستند.
عوامل متعددی در جریان آب و هوایی منطقه تاثیر به سزایی دارد که  از آن جمله می توان به: كمی ارتفاع، قرار گرفتن در محدوده عرض های جغرافیایی پایین، مجاورت با دریا، وزش بادهای گرم جنوب غربی و بادهای گرم و مرطوب دریایی، عبور پاییزی- زمستانی طوفان های موسمی سودانی و مدیترانه ای اشاره کرد. در خصوص آب و هوای استان می توان گفت؛ آب و هوای منطقه در داخل استان ، به دلیل نزدیكی به خط استوا و كمی ارتفاع ، «گرم و خشک بیایانی» و در نوار ساحلی «گرم و مرطوب» است.
رودهای این استان به علت عبور از طبقات نمکی معمولاً شور و غیرقابل شرب هستند که مهم ترین آنها عبارتند از: رود مند، رود دالکی، رود شاپور، رود حله، رود اهرم و رود شور.
همچنین از رودهای فصلی استان بوشهر می توان به رود اهرم، رود دره آبداری، رود گپ و رود شور گناوه اشاره کرد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

براساس کاوش های انجام شده ، منطقه بوشهر، پیش از ورود و استقرار «آریایی ها»‌ محل سکونت نژادهای بومی و گروه های مختلفی بوده‌ است. در دوره حکومت «‌عیلامی ها»، این منطقه که «لیان» نامیده می شد، از «بندر دیلم» شروع شده و تا «بندر سیراف قدیم» ، در حوالی «بندر طاهری» در شهرستان کنگان ادامه داشت.
لیان به معنی « آفتاب درخشان» یا «سرزمین آفتاب درخشان» است که نامی عیلامی محسوب می شود. اهمیت این منطقه در آن زمان بیشتر به لحاظ حفاظت دریایی مرزهای جنوبی، تجارت با حوزه جنوب شرقی دریای پارس -نواحی اقیانوس هند و جنوب شرقی آسیا– و از همه مهم تر داشتن موقعیت مهم مذهبی، یعنی وجود «معبد ایزد بانوی بزرگ لیان» بود. همچنین، مطابق خشت نوشته عصر عیلامی که از محلی به نام «تل پی تل» یعنی «تپه ای کنار تپه ای» در جنوب محله امام زاده بوشهر بدست آمده است ، معبد بزرگ خدای ایلامی «ان شوشیناك» نیز در این منطقه قرار داشت.
سرزمین بوشهر، در دوران حكومت هخامنشیان، جزو یکی از ساتراپ نشین های پارس بود. در زمان حکومت سلوكیان و ساسانیان بوشهر یا «ریو اردشیر» به عنوان بندر مهم تجاری و فرهنگی مورد توجه بود. ساسانیان در «ریواردشیر» كه بعدها «ریشهر» نام گرفت، قلعه مستحكمی با دیوار های بلند و برج بنا كردند كه اطراف این دیوار از یك طرف به سمت دریا بود و از سه طرف دیگر مشرف به خندق های عظیمی بود كه هنگام حمله احتمالی دشمن و یا هرگونه خطری، از آب دریا پر می شد.
با سقوط سلسه ساسانی به دست اعراب مسلمان تمدن و فرهنگ «ریشهر» نیز رو به زوال گذاشت. فتح ریشهر به دست مسلمانان به اندازه ای اهمیت داشت، كه جمعی از مورخان اسلامی آن را با فتح قادسیه مقایسه كرده اند. بلاذری در فتوح البلدان می نویسد: «در این جنگ در دشواری و كثرت نعمتی كه به دست مسلمین افتاد ، همانند جنگ قادسیه بود.»
در خصوص اوضاع ریشهر، پس از سقوط آن به دست مسلمانان تا زمان روی کار آمدن نادر شاه افشار اطلاعات اندكی در دست است. اقدام های نادر شاه و سیاست دریایی او برای مبارزه با عثمانی ها و گسترش قلمرو دریایی در خلیج فارس سبب شد تا این شهر بندری بار دیگر مورد توجه قرار گیرد. وی آن جا را به عنوان پایگاه ناوگان دریایی خود در خلیج فارس برگزید و نامش را به «بندر نادریه» تغییر داد. «نادر شاه» با به كار گماردن یك تاجر انگلیسی به نام «جان التون» بوشهر را به صورت یك مركز مهم كشتی سازی و پادگان نظامی در آورد.
با مرگ نادر در سال ۱۱۶۰ هـ.ق سپاه دریایی او بین حکام بوشهر و بندرعباس تقسیم شد، شیخ ناصرخان آل مذکور، كه در دوران نادر یكی از سالاران وی بود، پس از مرگ نادر شاه كشتی ها و ناوگان مستقر در بوشهر را تصرف کرد و حكومت مقتدرانه «خاندان آل مذكور» كه قریب یكصد سال بر بوشهر حكمرانی كردند را بنیان نهاد. بوشهر در زمان «خاندان آل مذكور» رو به عمران وآبادانی گذاشت و روابط تجاری گسترده ای با هلندی ها برقرار كرد. در دورة زمامداری «كریم خان زند» ، بوشهر و تاریخ آن وارد مرحلة تازه ای شد. در سال ۱۱۷۷ هـ.ق انگلیسی ها با حمایت شیخ ناصر خان آل مذكور قرار داد معروفی با كریم خان زند منعقد كردند كه این قرار داد زمینه ساز حضور استعماری انگلیسی ها در جنوب ایران و خلیج فارس بود. بوشهر، در دوره كریم خان، بندر بازرگانی اصلی ایران به شمار می آمد.
در دوران قاجاریه این سرزمین به صورت بندر مهم تجاری، فرهنگی و سیاسی در آمد. بوشهر در دوره قاجار معتبرترین بندر تجاری ایران بود بطوری كه اكثر دول خارجی مانند انگلیس، روسیه، آلمان، ایتالیا، فرانسه، هلند، نروژ و عثمانی در این شهر دفتر نمایندگی سیاسی و تجاری دایر کردند و به دروازه جنوبی ایران برای تبادل افكار سیاسی و مناسبات فرهنگی تبدیل شد. به نوشته «دائرة المعارف ایرانیكا»، در آغاز سدة نوزدهم میلادی پس از ناآرامی هایی كه نمایانگر پیدایش خاندان قاجار بود، سالانه نزدیك به صد كشتی انگلیسی و عربی از هند و مسقط برای انجام امور بازرگانی وارد بندر می شدند و با خود پارچه، انواع ادویه، چای، برنج شكر و غیره از اروپا ، هند و چین می آوردند.
در سال ۱۳۳۳ هـ.ق نیز در زمان جنگ جهانی اول و به دنبال قیام «رییسعلی دلواری» علیه منافع انگلیسی ها در جنوب ایران، انگلیسی ها نیروی تقویتی به بوشهر اعزام كرده وشهر بوشهر را اشغال نمودند.
پس از پایان جنگ جهانی اول و با روی کار آمدن رضا پهلوی، بوشهر همچنان كانون پر تشنج وقایع باقی ماند و خوانین بسیاری علیه حاكمیت رضا شاه سر به طغیان برداشتند. در دورة حاكمیت رضا پهلوی با كشیده شدن راه آهن سراسری و انتقال حجم عمده داد و ستدهای تجاری از ایران به بصره در دوره حکومت رضا پهلوی و نیز پس از جنگ جهانی دوم، بوشهر، جایگاه خود را به عنوان ستاد فرماندهی انگلیسی های مقیم در حوزه خلیج فارس از دست داد.
این منطقه در زمان جنگ تحمیلی عراق به ایران نیز ایفاگر نقش های اقتصادی و استراتژیكی مهمی بود و هم اكنو ن از نظر استراتژیكی، اقتصادی و گردشگری برای ایران دارای اهمیت بسیاری است.
استان بوشهر در سال ۱۳۵۲ ه . ش، به استانی مستقل تبدیل شد كه با دربرگرفتن شهرستان ها، شهرها و روستاهای متعدد از جمله مناطق مهم جنوب ایران به شمار می آید.

 

همان طور که آورده شد؛ استان بوشهر پیش ا ز ورود «آریائی ها» به ایران محل سكونت اقوام و گروه های نژادی گوناگونی بوده است. علاوه بر نژاد «بومی و مدیترانه ای»  اقوام و نژادهای دیگری همچون سیاه پوست های دراویدی، سامی ها،‌ایلامی ها،‌سومری ها، نوردیك ها و عربها در این خطه زندگی می كردند .
ساکنین سرزمین بوشهر به دلیل دور بودن با مردم سرزمین های شمالی ایران و نزدیکی به کشورهای عربستان، بحرین، بصره، کشورهای آفریقایی و مدیترانه ای چون سوریه، ایتالیا، لبنان و اسپانیا مجبور بودند برای انجام بیشتر کارهای اقتصادی با آنان در ارتباط باشند.
بعدها و به هنگام شكل گیری شهرهای استان بوشهر به ویژه بندر بوشهر، گروه های دیگری از اقوام داخلی ایران از جمله بهبهانی ها،‌ده دشتی ها، اهالی کازرون، شیراز، آبادان و خورموج به این سرزمین مهاجرت كرده اند كه در اثر اختلاط با اقوام قبلی یك نوع نژاد و قومیت خاص بوشهری را شكل داده اند.
بنابراین با توجه به وجود نژادها و اقوام مختلف،‌ زبان مردم استان بوشهر هرچند فارسی است ولی گویش های متنوع در مناطق مختلف آن رایج است؛ به عنوان نمونه در سواحل خلیج فارس و جزایر آن نوعی گویش با رگه های زبان های بلوچی، کردی، ترکمنی و برخی واژه های انگلیسی، هلندی، پرتقالی، هندی و عربی مورد استفاده قرار می گیرد. برخی از اهالی «جزیره شیف»، «بنادر کنگان» و «عسلویه» نیز به زبان عربی صحبت می‌کنند و یا در شهرستان های شمالی استان مانند: دیلم، گناوه و دشتستان گویش لری و در شهرستان‌های جنوبی مانند جم و قسمت‌هایی از کنگان و دیر فارسی لهجه دار رواج دارد.

 

اقتصاد استان بوشهر به بخش‌های کشاورزی، دامداری، شیلات و تا حدودی به صنعت متکی است بخش كشاورزی استان از نظر نوع تولید محصولات به دو قسمت «محصولات زراعی» و «محصولات درختی» تقسیم می‌شود. از مهم‌ترین محصولات زراعی این استان می توان: گندم و جو آبی و دیمی، تنباكو، پیاز، كنجد، سبزی، صیفی و گیاهان علوفه‌ای را نام برد. محصولات درختی آن نیز شامل خرما و مرکبات است. بطور کلی فعالیت اقتصادی این استان در درجه اول «تولید خرما» و در درجه دوم «صید ماهی» تشکیل می دهد.
صنایع این استان نیز به دو بخش «صنایع دستی و ماشینی» تقسیم می‌شوند که مهم ترین آنها صنایع کشتی و لنج سازی، توربافی، کوزه، سفال وغیره است.
همچنین استان بوشهر ب ه دلیل داشتن موقعیت استراتژیکی ومنابع و صنایع مختلفی نظیر؛ نفت و گاز از مناطق مهم صنعتی و اقتصادی کشور به شمار می رود. از دیگر عواملی که باعث اهمیت این منطقه در بخش صنعت شده، می توان به قرار داشتن میدان های گازی چون: پارس جنوبی ، کنگان ، پارس شمالی، بردخون، شهرستان دشتی و پالایشگاه عظیم گاز در جم و وجود مهم‌ترین ترمینال‌های صادرات نفت خام جهان در جزیره خارک و همچنین اجرای طرح‌های کلان صنعتی از قبیل نیروگاه اتمی بوشهر، کشتی سازی اشاره کرد.

 

 

 

 

مهم ترین‌ بنادر استان‌ شامل‌ بندر بوشهر، بندر گناوه‌، بندر دیلم‌، بندر ریگ‌، بندر دیر، بندر كنگان‌، بندر نخل تقی‌، بندر عسلویه‌ و بندر عامری‌ است.

 

 

 

 

 

 

 

غذاهای محلی

لورک، رنگینک، قلیه ماهی، قلیه میگو، نون مشتک، شلشک، شله خرما، آب کرکو، شله گندمی، لق لق، دال عدس، اواردک، اشکنه، حلوای خرما، سمبوسه، خوش کدو تنبل.